Kỹ thuật ghép cải tạo vườn điều

Hiện nay, diện tích điều già cỗi trên địa bàn tỉnh Bình Phước chiếm diện tích lớn dẫn đến năng suất giảm dần. Để nâng cao năng suất đòi hỏi người nông dân phải thực hiện trẻ hóa vườn điều, trong đó hình thức ghép được xem là nhanh và cho hiệu quả cao. Để bà con nắm bắt cơ bản về ghép điều với tỷ lệ chồi sống cao, Tạp chí Khoa học thời đại xin giới thiệu về kỹ thuật ghép loại cây trồng này.

Theo kỹ sư Nguyễn Ngọc Linh - giảng viên ghép điều thuộc Trung tâm dạy nghề và hỗ trợ nông dân tỉnh Bình Phước, ghép cải tạo điều là một trong các nội dung của Đề án phát triển bền vững ngành điều Việt Nam đến năm 2020. Thời gian qua, Cục Trồng trọt đã ban hành quy trình tạm thời về ghép cải tạo điều. Hiện nay, hầu hết diện tích điều trên địa bàn tỉnh trồng bằng giống không chọn lọc như trái nhỏ, ít trái, năng suất thấp và tỷ lệ già cỗi do sâu bệnh gây hại lên tới 70% diện tích cần được cải tạo để trẻ hóa tăng năng suất, chất lượng hạt điều.

Trước đây phần lớn nông dân trồng điều bằng giống thực sinh, vì vậy nhiều cây ra hoa đậu trái ít, thậm chí một số vườn trồng bằng điều ghép hiện nay năng suất vẫn rất thấp. Các vườn điều tuổi còn nhỏ nếu chặt bỏ trồng mới sẽ rất lãng phí. Vì vậy cần tiến hành ghép cải tạo và mục tiêu hướng đến là ổn định diện tích theo hướng thâm canh, mặt khác cải tạo, tái canh diện tích già cỗi và năng suất thấp bằng các giống mới cùng với việc áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến.

Do đó, để ghép được điều với tỉ lệ chồi sống cao cần chuẩn bị và tiến hành các bước sau:

Chọn các cây cần ghép

Trong vườn không phải cây nào cũng phải ghép, nên trước hết chọn các cây hàng năm ra hoa đậu quả kém ưu tiên ghép trước, kế đến chọn các cây tuy có trái nhiều nhưng trái nhỏ, tỷ lệ thu hồi nhân thấp.

Tạo gốc ghép

- Phương pháp ghép trực tiếp lên cành cần ghép: Chọn các cành cần ghép sau đó cưa bỏ phần phía trên, xử lý vết cắt bằng mỡ hoặc thuốc trừ nấm bệnh để vết cắt liền da.

- Phương pháp tạo chồi ghép mới: Có thể chọn các cành mọc sẵn trên cây để tiến hành ghép hoặc cắt tỉa tạo chồi mới để ghép.               

Dụng cụ ghép

Cưa tay, kéo cắt, dây băng nilon tự hủy, dây ghép cao su (cố định chồi), dao cắt, đá mài, túi đựng dụng cụ ghép.

Các dụng cụ để tiến hành ghép

Chuẩn bị chồi ghép

- Chồi ghép được lấy từ cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng/vườn nhân chồi ghép được bình tuyển theo quy định.

Chọn những cành, chồi non phù hợp

- Tiêu chí cây đầu dòng: tuổi cây từ 8 năm trở lên, năng suất ít nhất 3 năm liên tục đạt trên 3 tấn/ha, ổn định qua nhiều năm thu hoạch; chất lượng cao, có tỷ lệ nhân ít hơn 170 hạt/kg.

- Đối với nông hộ tự ghép cải tạo vườn điều của gia đình, có thể tuyển chọn cây điều ưu tú nhất tại vườn để lấy chồi ghép. Tiêu chí cây điều ưu tú tương tự như tiêu chí cây đầu dòng nêu trên.

- Thời điểm lấy chồi ghép tốt nhất là ngay khi cây chuẩn bị ra đợt lá mới.

- Tiêu chuẩn chồi ghép:

+ Chồi chuẩn bị ra đọt có màu xanh, nhưng không quá già;

+ Chồi nằm ở phía ngoài tán cây;

+ Ðường kính chồi lớn hơn 0,6 cm;

+ Chiều dài chồi từ 7 - 10 cm;

+ Không có vết sâu bệnh.

- Sau khi cắt chồi, tỉa bỏ lá, giữ chồi tươi bằng cách bọc trong vải ẩm đặt vào thùng xốp, nên sử dụng nước đá ở đáy thùng, có lớp ngăn cách với chồi ghép đảm bảo đủ mát, đậy kín thùng xốp và bảo quản nơi thoáng mát, sử dụng chồi không quá 4 ngày.

Kỹ thuật ghép gồm các bước

Bước 1: Xử lý gốc cành ghép

Dùng dao vạc bo một bên chồi và cành ghép

Dùng kéo hoặc cưa (nếu cành ghép lớn) cắt cách nách cành gốc ghép 7 - 10 cm. Sau đó dùng dao vạc xiên cành gốc ghép một mặt phẳng từ 3- 4 cm sao cho tới lớp tượng tầng, không bị tước vỏ, có điểm đầu vạt cách nách cành từ 1,5 - 2 cm.

Bước 2: Xử lý bo ghép

Dùng dao vạc bo ghép một đường thẳng (vạc má) như hình vẽ (1/2 đường kính bo). Độ dài vạc bo tương xứng với độ dài vạc chồi ghép. Mặt cắt vạc bo không bị tước, loại bỏ phần bị hư, sâu.

Bước 3: Tiến hành ghép áp

Áp hai mặt phẳng xiên được vạt ở gốc cành ghép và bo ghép lại với nhau sao cho ít nhất một bên da tiếp xúc với nhau. Lưu ý: Lớp tượng tầng gốc cành ghép và bo ghép khớp với nhau. Dùng dây nilon dai cố định lại gốc cành ghép và bo ghép. Sau đó dùng dây băng nilon tự hủy quấn kín gốc cành ghép và bo ghép không bị thoát hơi nước.

Áp chồi và cành sau khi vạc xong rồi tiến hành dung day bó lại

Lưu ý: Khi thực hiện các thao tác ghép, cần tiến hành nhanh, tránh không bị dập, không để cát, đất và nước dính vào hai mặt phẳng vạt xiên.

Thời vụ ghép

Nên tiến hành ghép cải tạo vào cuối tháng 4 đến cuối tháng 8 Âm lịch hàng năm. Nên ghép vào buổi sáng, lúc trời mát, lúc cây đã hút đủ nước qua đêm, thời gian ghép tốt nhất, sáng từ 6 - 10 giờ; chiều từ 14 - 17 giờ. Không ghép lúc nắng nhiều cây dễ bị mất nước và mặt cắt mau khô, hay sau khi trời vừa dứt cơn mưa lá ướt cây ghép dễ bị nhiễm trùng.

Một chồi hoàn chỉnh sau khi ghép xong

Phòng trừ côn trùng, sinh vật gây hại vết ghép và chồi ghép: Kết thúc mỗi ngày ghép cần phun thuốc để phòng trừ ngay các côn trùng và sinh vật gây hại vệt ghép và chồi ghép (kiến, bọ xít muỗi, bọ đục chồi, sâu róm đỏ…). Có thể sử dụng trong số loại thuốc sau: Vidithoate, Bian, selecron, callous… phun theo hướng dẫn định kỳ 1 tuần/lần và thực hiện liên tục trong vòng 2 tháng đầu tiên. Tỉa bỏ chồi dại: Những chồi dại xung quanh chồi ghép tỉa bỏ để tập trung dinh dưỡng nuôi chồi ghép.

Văn Đoàn

Nguồn: Tạp chí Khoa học & Thời Đại